فرارو- اگر ژن درمانی تبدیل به یک داروی معجزه آسا نشود، ممکن است برای تعداد کمی از بیماران در نوجوانان ثروتمند به درمان خاصی تبدیل شود.
bh progal feraro bh nikl for эkonomist, وقتی «آتان رالستون» 13 ساله بود، چشمانش شروع به تیره شدن کرد. تشخیص برای او ویران کننده بود. او با نوروپاتی ارثی بینایی Leber (lhon) متولد شد، یک اختلال ژنتیکی نادر که سلول‌های عصب بینایی را تا زمانی که باعث کوری می‌شود، از بین می‌برد.
با توجه به اینکه در آمریکا و اروپا سالانه تنها 800 مورد نوروپاتی ارثی عصب بینایی مشاهده می شود، رالستون جوان بسیار بدشانس بود. با این حال می توان آن را از جهات دیگری به او نسبت داد. GenSight، یک شرکت بیوتکنولوژی فرانسوی، سال ها بر روی یک ژن درمانی برای درمان نوروپاتی ارثی بینایی کار می کرد. این بیماری در اثر جهش ژنتیکی ایجاد می شود. این جهش باعث می شود سلول های بدن پروتئین های معیوب بسازند.
این درمان که Lumevoq نام داشت با افزودن نسخه معمولی به سلول های شبکیه و عصب بینایی به سختی قابل حل بود. تا سال 2018، Lumevog تحت آزمایشات بالینی قرار گرفت و اندکی پس از تشخیص، Ralston به این روش درمان شد. امروز دید او تقریباً به حالت عادی بازگشته است. او می تواند با کامپیوتر کار کند، ماشین سواری کند و با دوستانش به بازی بولینگ برود. به نظر می رسد که او درمان شده است.
چنین داستان هایی به طور فزاینده ای محبوب می شوند. در دهه 2010، ممکن بود یک سال تمام طول بکشد تا تنها یک ژن درمانی جدید توسط تنظیم کننده های مقررات دارویی و درمانی تایید شود. در حال حاضر تنها در مرداد ماه سال جاری دو مورد ژن درمانی یکی برای بتا تالاسمی و دیگری هموفیلی که هر دو بیماری خونی هستند تایید شد. Alliance for Regenerative Medicine، یک گروه صنعتی بین المللی برای سلول درمانی و ژن درمانی، می گوید که 1369 گروه در حال توسعه چنین درمان هایی هستند و بیش از 2000 کارآزمایی بالینی در حال انجام است. بیشتر ارزیابی ها در مراحل اولیه انجام می شوند و ممکن است پیشرفت بیشتری نداشته باشند.
با این حال، به گفته دانشمندان مرکز نوآوری های زیست پزشکی در کمبریج، ماساچوست، آزمایشات کافی در حال انجام است که 40 تا 50 ژن درمانی جدید می توانند تا سال 2030 برای استفاده بالینی تایید شوند. در بسیاری از موارد از ژن درمانی در مبارزه با سرطان استفاده می شود. حذف برخی از سلول‌هایی که سیستم ایمنی از آنها برای مبارزه با سرطان استفاده می‌کند و دادن ژنی به آنها که به آن سلول‌ها اجازه می‌دهد ویژگی‌های خاص سرطان را شناسایی کرده و آنها را بازیابی کنند، بر اساس کار درمان سرطان (CAR T-cell) خواهد بود. این مخفف کلمه “آنتی ژن chimeric” است.
با این حال، موارد زیادی نیز وجود دارد که با بیماری های ارثی سروکار دارند. نشانه های روشنی از شروع این موج وجود دارد. جانت لمبرت، رئیس انجمن پزشکی بازساختی، پیش‌بینی می‌کند که اروپا و آمریکا شاهد تعداد بی‌سابقه‌ای از چنین ژن‌درمانی‌هایی خواهند بود که در سال جاری تایید شده‌اند.
در دنیایی که گفتن اینکه چیزی در یک فرد است باعث می شود آن را بخشی از طبیعت آن فرد تلقی کنند، مقابله با بیماری های ارثی از طریق ژن درمانی کاری انقلابی به نظر می رسد. ژن درمانی یکی از سازگارترین مفاهیم در پزشکی مدرن است. توانایی ارائه درمان به فردی که یک دهه یا بیشتر و شاید تا پایان عمر شرایط وحشتناکی را تحمل کرده است، درمانی است که معادلی ندارد.
با این حال، ژن درمانی با چالش های متعددی مواجه است. تکنیک های مورد استفاده هنوز خطراتی را به همراه دارند. درمان از طریق ژن درمانی بسیار گران است، نه تنها به دلیل تحقیقات مورد نیاز برای توسعه آن (که در سراسر جهان در بیوتکنولوژی گران است)، بلکه به این دلیل که هزینه ساخت آن بسیار بالا است. علاوه بر این، برخی از آنها ممکن است با سایر رویکردها با رقابت روبرو شوند که برخی از آنها به اندازه ژن درمانی نوآورانه هستند و به بیمار امکان می دهند با روش های ارزان تری درمان شوند.
چنین وضعیتی این احتمال را افزایش می دهد که ژن درمانی ممکن است به مکانی برای درمان تعداد کمی از بیماران در نوجوانان ثروتمند منتقل شود. این یک چشم‌انداز ضعیف برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان است که از بیماری‌های ژنتیکی رایج‌تری مانند بیماری سلول داسی شکل و سایر بیماری‌ها رنج می‌برند. همچنین، این وضعیت می تواند شانس ژن درمانی را از حرکت از حوزه اختلالات به ژن برای مقابله با شرایط پیچیده تر از بین ببرد. در نتیجه، صرف توانایی ایجاد یک معجزه (در اینجا، ژن درمانی) کافی نخواهد بود و درمان از طریق آن نیز باید مقرون به صرفه باشد به نحوی که بتوان آن را در شرایطی دور از بیمارستان های برجسته به کار برد. آزمایش ها معمولا انجام می شود. .
برای طراحی یک ژن درمانی، به ژنی نیاز دارید که می خواهید به سلول های بیمار اضافه کنید. همچنین، شما به راهی برای وارد کردن آن نیاز دارید. اولین چیزی که در واقع به راحتی می توان گفت: می توان آن را از طریق یک ناقل ویروسی انجام داد. گاهی اوقات سلول ها از طریق یک ناقل از بدن خارج می شوند و دوباره وارد بدن می شوند به همان روشی که درمان سرطان (CAR T-cell) به این صورت است. Zentglou یک داروی ژن درمانی است که توسط شرکت bluebird bio برای درمان تالاسمی ساخته شده است. در 17 آگوست، این سومین داروی ژن درمانی برای یک بیماری ارثی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شد. در موارد دیگر زن باردار کار خود را در داخل بدن انجام می دهد. Lumevoq، دارویی که در سال 2021 توسط آژانس دارویی اروپا (EMA) تایید شد، اما هنوز توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده تایید نشده است، مستقیماً به چشم تزریق شد.
اولین کارآزمایی ژن درمانی که کودک مبتلا به نقص ایمنی خاص و شدید به نام ایدز را درمان می کرد، در سال 1990 انجام شد. این کار به توسعه سریع یک داروی در دسترس منجر نشد، اما راه را برای چندین جایگزین دیگر هموار کرد.
متأسفانه در سال 1999، این رشته (ژن درمانی) با مرگ جسی گلسینگر، پسر 18 ساله، چهار روز پس از کشف ژنی که به آن آمونیاک برای درمان ناتوانی ارثی داده شد، با چالش مواجه شد.
دلیل مرگ او پاسخ سیستم ایمنی بدنش به یک آدنوویروس بود که به عنوان ناقل استفاده می شد. پس از آن، “جیمز ویلسون”، یکی از پیشگامان ژن درمانی در دانشگاه پنسیلوانیا، ظرفیت بالقوه آدنوویروس ها (AAV) را کشف کرد، جایی که آزمایش هایی بر روی گیلسینجر انجام شد. این ویروس ها در انسان شایع هستند و هیچ بیماری ایجاد نمی کنند. این ویروس ها پاسخ ایمنی کمی ایجاد می کنند یا هیچ پاسخ ایمنی ایجاد نمی کنند. این یکی از دلایل استفاده سازندگان واکسن از چنین ویروس هایی است. واکسن آکسفورد – AstraZeneca برای کووید-19 به این ترتیب عمل می کند و از یک آدنوویروس برای وارد کردن DNA توصیف کننده پروتئین ویروسی خاص به سلول های بدن استفاده می کند. برای ژن درمانی، آدنوویروس ها این مزیت بزرگ را دارند که در بیش از 100 سروتیپ مختلف وجود دارند که هر کدام از آنها ترجیحات متفاوتی برای انواع سلول های آلوده دارند. حاملان آدنوویروس می توانند به بافت های خاصی مانند عصب بینایی، سیستم عصبی مرکزی یا ماهیچه ها وارد شوند.
با این حال، وکتورهای مبتنی بر آدنوویروس بدون مشکل نیستند. بررسی اخیر 150 کارآزمایی ژن درمانی با استفاده از وکتورهای مبتنی بر آدنوویروس نشان داد که 35 درصد آنها باعث ایجاد عوارض جانبی جدی همانطور که در تصویربرداری مغز دیده می شود. دوزهای بالا نیز با اقدامات احتیاطی مرتبط است. در سال 2018، ویلسون هشدار داد که دوزهای بالای آدنوویروس باعث ایجاد سموم تهدید کننده زندگی در خوک ها و میمون ها می شود.
در همان زمان، او از هیئت مشاوره علمی Solid Biosciences، یک شرکت ژن درمانی متمرکز بر کار بر روی دیستروفی عضلانی، استعفا داد و دلیل آن نگرانی های در حال ظهور در مورد خطرات احتمالی استفاده بیش از حد از آدنوویروس ها بود. با این حال، Solid Biosciences اعلام کرد که استعفا می دهد زیرا یافته های آزمایشات مربوط به کار این شرکت نیست. با این حال، پرونده های نظارتی آن شرکت اذعان می کند که استفاده از دوزهای بالای آدنوویروس ممکن است خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.
در ماه اوت، شرکت داروسازی سوئیسی Novartis (Novartis) دو مورد مرگ ناشی از اختلال عملکرد کبد در کودکان تحت درمان با ژن درمانی برای آتروفی عضلانی نخاعی (SMA) را گزارش کرد. طب ژاپنی برای درمان یک بیماری عضلانی نادر به نام میوپاتی میوتوبولار نتایج شگفت انگیزی داشت. اما پس از آن مرگ سه کودک به دلیل سپسیس (بیماری خطرناک ناشی از واکنش بیش از حد سیستم ایمنی به عفونت ایجاد می شود و به تدریج تمام بدن را در بر می گیرد) و خونریزی گوارشی در نتیجه نارسایی کبد مشاهده شد و چهارمین مورد این شرکت ژاپنی خاطرنشان کرد که مرگ و میر ناشی از ترکیبی از واکنش به ناقل آدنوویروس و خطر ابتلا به این بیماری در اثر بیماری کبدی رخ داده است.
همچنین چنین نظارتی در مورد احتمال سرطان زایی برخی از ناقلین در دراز مدت وجود دارد. به عنوان مثال، در سال 2020، بیماری که با داروی “Strimvelis” (Strimvelis)) که در آن از ناقلی مبتنی بر رتروویروس به نام RNAi استفاده شده بود، تحت درمان قرار گرفت، به سرطان خون مبتلا شد. شرکت بازاریابی آن دارو اعلام کرد که این بیماری ممکن است به نحوه ادغام ژن در ژنوم مربوط باشد.
برخی نیز بر این باورند که مرگ و میرهای رخ داده ممکن است ناشی از داروهایی بوده باشد که خارج از دوره آزمایشی به بیمار داده شده است و هیچ ارتباطی با درمانی که واقعاً تحت بررسی بوده، مشاهده نشده است.
توقف تحقیقات مرتبط با ژن درمانی قابل درک است، اما هزینه و خطرات این نوع درمان را افزایش می دهد. مانع دیگر این است که از آنجایی که هنوز هیچ کس نمی داند که ژن درمانی می تواند برای چندین سال موثر باشد و در پایان کار، مطالعات طولانی مدت مورد نیاز است.
این مشکلات تا حدی با قیمت قابل توجه داروهای مرتبط با ژن درمانی که در بازار موجود است توضیح داده می شود. اولین هزینه درمان پزشکی از طریق ژن درمانی یک میلیون دلار بود. اولین تاییدیه سازمان غذا و دارو در سال 1396 برای “Luxturna” (Luxturna) دارویی مبتنی بر ژن درمانی برای درمان کاهش بینایی در کودکان و بزرگسالان است. شرکت بزرگ داروسازی “روش” این دارو را به ازای هر چشم 425 هزار دلار قیمت گذاری کرد.در سال 2019، داروی درمانی “زولگانزما” برای درمان آتروفی عضلانی نخاعی توسط نواتیس 2.1 میلیون دلار قیمت گذاری شد.در سال گذشته، مادر نوزادی که تحت درمان زولگنزما قرار داشت، گفت: هرکسی که دارو را لمس می کند یا در اطراف آن است، باید آموزش کار با آن را ببیند، زیرا از نظر حساسیت مانند “طلا نگه داشتن” است.
“Libmeldy” (Libmeldy، دارویی که در سال 2020 برای درمان اختلالی که سیستم عصبی را از بین می برد تایید شد، 3.3 میلیون دلار قیمت داشت. شرکت های داروسازی درباره مبنای قیمت گذاری دارو صحبت نمی کنند.
هزینه های ژن درمانی به تحقیق و توسعه و آزمایش های طولانی مدت محدود نمی شود. G. Bradner، رئیس موسسه تحقیقات بیومدیکال Novartis می گوید: “برای بیماری هایی که باید ناقل را به تعداد زیادی سلول تزریق کنید، مانند دیستروفی عضلانی، نیاز به 50 لیتر، اگر 200 عدد غیر معمول نیست. لیتر، بیوراکتور. برای یک بیمار فقط یک دوز دارو تولید کنید.
تحلیلگران گروه مشاوره بوستون اخیرا تخمین زدند که هزینه تولید داروهای مبتنی بر ژن درمانی از 100000 تا 500000 دلار در هر دوز متغیر است. به گفته کارشناسان، شرکت‌های بیوتکنولوژی که می‌خواهند وارد حوزه ژن‌درمانی شوند باید تا سه سال منتظر بمانند تا ظرفیت تولید فراهم شود. موضوع قیمت نه تنها گیج کننده است، بلکه کشنده است، زیرا اکثر افراد مبتلا به ایدز، مانند اکثر افراد مبتلا به سلولیت، در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می کنند و قیمت بالای داروهای ژن درمانی باعث می شود که آنها قادر به خرید این داروها نباشند. دسترسی ندارند همانطور که مورد “رالستون” نشان داد، ژن درمانی در آستانه تبدیل شدن به یک معجزه است، اما اکنون باید به یک معجزه تبدیل شود، نه یک داروی خاص. موسسات خیریه نیز باید در این راه کمک کنند.
